Mặc dù Cơ quan quản lý CITES Việt Nam có nhiều văn bản báo cáo tình trạng các doanh nghiệp vi phạm Chỉ thị số 05/CT-TTg về việc phòng, chống dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp do chúng mới của Vi rút Corona gây ra, trong đó có yêu cầu “cấm nhập khẩu động vật hoang dã vào Việt Nam” nhưng Tổng cục trưởng Tổng cục Lâm nghiệp Nguyễn Quốc Trị vẫn yêu cầu CITES Việt Nam phải cấp phép nhập khẩu cá tầm cho các doanh nghiệp vi phạm.
Thủ tướng cấm, doanh nghiệp vẫn nhập
Do động vật hoang dã tiềm ẩn nguy cơ cao làm lây lan dịch bệnh Covid - 19, ngày 28/01/2020 Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị số 05/CT-TTg về việc phòng, chống dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp do chúng mới của Vi rút Corona gây ra, trong đó có yêu cầu “cấm nhập khẩu động vật hoang dã vào Việt Nam”. Cơ quan quản lý CITES Việt Nam cũng lập tức dừng cấp phép nhập khẩu động vật hoang dã.
Thế nhưng, điều bất thường là mặc dù có nhiều công văn qua lại giữa các Bộ, vẫn có hàng ngàn tấn cá tầm thuộc phụ lục II Công ước về buôn bán quốc tế động vật, thực vật hoang dã nguy cấp vẫn được nhập chính ngạch và nhập lậu trót lọt vào thị trường trong nước.
Thống kê của Cơ quan thẩm quyền quản lý CITES Việt Nam cho biết, trong khoảng thời gian từ 28/1 đến 23/7/2020, có 7 doanh nghiệp nhập khẩu cá tầm từ Trung Quốc vào thị trường Việt Nam, vi phạm lệnh cấm tại Chỉ thị 05 của Thủ tướng Chính phủ. Vì sao có hiện tượng này?
Hải quan 2 lần hỏi, Nông nghiệp im lặng
Ngay sau khi Thủ tướng ban hành Chỉ thị 05, ngày 6/2/2020, Cơ quan quản lý CITES Việt Nam đã có Công văn số 17/CTVN-HTQT gửi tới Tổng cục Kiểm lâm, Tổng cục Hải quan, các tổ chức cá nhân kinh doanh nhập khẩu, gây nuôi, chế biến, vận chuyển, thương mại mẫu vật động vật hoang dã. CITES Việt Nam nêu rõ, thực hiện Chỉ thị 05 của Thủ tướng, “Cơ quan quản lý CITES Việt Nam tạm dừng tiếp nhận và thụ lý các hồ sơ đề nghị nhập khẩu mẫu vật động vật hoang dã, không bao gồm mẫu vật từ các phần của động vật đã được chế biến như thuốc, nước hoa, đồng hồ, túi xách v.v… từ ngày 28/1/2020 cho đến khi có thông báo mới”.
Một giấy phép CITES cấp cho doanh nghiệp nhập khẩu lô hàng cá tầm từ Trung Quốc vào Việt Nam
Theo bà Hà Thị Tuyết Nga, Giám đốc Cơ quan quản lý CITES Việt Nam, điều đó có nghĩa là, thực hiện Chỉ thị 05 của Thủ tướng Chính phủ, không chỉ CITES Việt Nam dừng cấp phép nhập khẩu động vật hoang dã mà tất cả các cơ quan chức năng như Hải quan, Thú y… đều phải dừng việc cho phép nhập khẩu và kiểm dịch động vật hoang dã vào Việt Nam.
Thế nhưng, sau khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị số 29/CT-TTg ngày 23/7/2020 về một số giải pháp cấp bách quản lý động vật hoang dã, nới hơn một chút thì CITES Việt Nam mới tá hoả phát hiện ra từ ngày 28/1 đến 23/7/2020 các doanh nghiệp xuất nhập khẩu vẫn được nhập cá tầm… như bình thường.
Trong báo cáo gửi Tổng cục trưởng Tổng cục Lâm nghiệp Nguyễn Quốc Trị, CITES Việt Nam cho biết, sau ngày 28/1/2020, mặc dù đã có lệnh cấm của Thủ tướng Chính phủ nhưng CITES Việt Nam vẫn nhận được thống kê của Chi cục Hải quan Lạng Sơn và Chi cục Hải quan cửa khẩu Móng Cái thông báo đã thực hiện thông quan nhập khẩu các lô hàng cá tầm sống từ Trung Quốc về Việt Nam cho Công ty TNHH thuỷ sản Sỹ Hưng và Công ty TNHH thuỷ sản Thanh Tú. Thêm nữa, ngay sau khi Chỉ thị số 29/2020 được ban hành, Cơ quan quản lý CITES Việt Nam nhận được 4 hồ sơ xin phép nhập khẩu cá tầm trong đó có Công ty TNHH thuỷ sản Sỹ Hưng và Công ty TNHH thuỷ sản Thanh Tú. Cơ quan quản lý CITES Việt Nam đã đề nghị không cấp phép CITES nhập khẩu cá tầm cho 2 doanh nghiệp này vì đã vi phạm các điều cấm theo Chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.
Ngày 7/9/2020, Cơ quan quản lý CITES Việt Nam có 2 công văn số 189 và 190/CTVN-TTĐT về việc nhập khẩu động vật hoang dã gửi Cục Điều tra Chống buôn lậu, Tổng cục Hải quan và Cục Thú y, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Hai công văn này nêu rõ trong giai đoạn từ ngày 28/1/2020 đến ngày 23/7/2020, Cơ quan quản lý CITES Việt Nam phát hiện một số Cơ quan Hải quan vẫn thực hiện thông quan cho một số doanh nghiệp nhập khẩu cá tầm thuộc phụ lục II Công ước về buôn bán quốc tế động vật, thực vật hoang dã nguy cấp và một số Cơ quan Thú y vẫn thực hiện kiểm dịch đối với cá tầm nhập khẩu từ Trung Quốc cho một số doanh nghiệp. Cơ quan quản lý CITES Việt Nam đề nghị Cục Điều tra chống buôn lậu và Cục Thú y cho ý kiến về việc này.
Thế nhưng, điều lạ là, sau khi nhận được văn bản của Cơ quan quản lý CITES Việt Nam, Tổng cục Hải quan 2 lần có 2 văn bản hỏi đề nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn về vấn đề này để có căn cứ hướng dẫn Hải quan các địa phương nhưng không nhận hồi âm. Cụ thể, ngày 4/11/2020, Tổng cục Hải quan có Công văn số 7097/TCHQ-GSQL và ngày 18/12/2020 Tổng cục Hải quan tiếp tục có Công văn số 7957/TCHQ-GSQL đề nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn giải thích và làm rõ khái niệm “động vật hoang dã” và “Lô hàng cá tầm Xiberie” có được xác định là động vật hoang dã hay không để có cơ sở hướng dẫn đơn vị hải quan địa phương và doanh nghiệp thực hiện thống nhất nhưng chưa được phản hồi.
Tổng cục trưởng Lâm nghiệp chỉ đạo bất thường?
Mặc dù Cơ quan quản lý CITES Việt Nam liên tục có văn bản báo cáo Tổng cục trưởng Tổng cục Lâm nghiệp về việc phát hiện có 7 doanh nghiệp vi phạm lệnh cấm của Thủ tướng, vẫn nhập khẩu cá tầm trong thời gian không được phép theo Chi thị số 05 của Thủ tướng Chính phủ. Với vi phạm đó, Cơ quan quản lý CITES Việt Nam đề nghị không cấp phép CITES nhập khẩu cá tầm cho các công ty này cho đến khi có quyết định xử lý của cơ quan có thẩm quyền rồi mới xem xét tiếp.
Điều bất ngờ là ngày 20/8/2020, Văn phòng Tổng cục Lâm nghiệp có văn bản thông báo chỉ đạo của Tổng cục trưởng Nguyễn Quốc Trị yêu cầu “Cơ quan quản lý CITES Việt Nam xem xét, cấp giấy phép CITES cho Công ty Thanh Tú và Công ty Sỹ Hưng nếu 2 Công ty đã nộp đủ hồ sơ theo quy định về cấp giấy phép theo Điều 25 Nghị định 06/2019/NĐ-CP và đã sử dụng hết các giấy phép được cấp trước ngày 28/1/2020, được các cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép nhập khẩu trước ngày 23/7/2020”.
Văn bản thông báo chỉ đạo của Tổng cục trưởng Lâm nghiệp Nguyễn Quốc Trị yêu cầu CITES Việt Nam cấp phép cho các doanh nghiệp nhập khẩu cá tầm bị CITES cho là vi phạm
Bà Hà Thị Tuyết Nga, Giám đốc Cơ quan quản lý CITES Việt Nam khẳng định, chỉ đạo của Tổng cục trưởng Lâm nghiệp yêu cầu CITES Việt Nam cấp phép cho các doanh nghiệp vi phạm Chỉ thị 05 của Thủ tướng Chính phủ cũng là vi phạm pháp luật nên bà đã có văn bản bảo lưu quan điểm không đồng ý cấp phép cho các doanh nghiệp nhập khẩu cá tầm vi phạm. Kết quả là, thực hiện chỉ đạo của Tổng cục trưởng Nguyễn Quốc Trị, một cấp phó của bà Hà Thị Tuyết Nga đã ký các giấy phép CITES cấp cho các doanh nghiệp nhập khẩu cá tầm.
Các cơ quan chức năng sẽ giải quyết ra sao với rắc rối này?