Mới đây, Phòng Cảnh sát hình sự - Công an thành phố Hà Nội vừa phối hợp với Cục Cảnh sát hình sự - Bộ Công an và các đơn vị nghiệp vụ của CATP triệt phá một đường dây cho vay lãi nặng qua app và đòi nợ thuê có quy mô xuyên quốc gia, liên quan đến gần 300 đối tượng, trong đó có cả đối tượng là người nước ngoài.

Theo công an, người vay chỉ cần chụp ảnh CMND hoặc CCCD và thế chấp bằng danh bạ điện thoại là có thể vay số tiền từ 2.000.000 - 30.000.000 đồng mà không cần gặp mặt hay ký kết bất cứ một giấy tờ vay nợ nào.

Các đối tượng trên.

Sau đó, các đối tượng sẽ thẩm định danh bạ điện thoại của người vay để xác định tính chính xác, lấy căn cứ cho việc đòi nợ sau này nếu "con nợ" không thanh toán được khoản vay.

Người vay sẽ phải thanh toán trong vòng 3-5 ngày số tiền gốc ban đầu, tiền lãi sẽ được các đối tượng cắt ngay khi giải ngân. Nếu "con nợ" không thanh toán được tiền gốc như cam kết, số tiền sẽ được nhân lên, “lãi mẹ đẻ lãi con” lên tới 1.570% - 2.190%/năm.

Nếu người vay không thanh toán được, các đối tượng sẽ cho bộ phận đòi nợ, được phân cấp khác nhau, nhắn tin, gọi điện nhắc nhở, đe dọa, khủng bố tinh thần từ "con nợ" đến người thân của “con nợ” bởi toàn bộ các mối quan hệ trong danh bạ điện thoại mà “con nợ" đã cung cấp trước đó đều nằm trong tay đối tượng.

Thậm chí, đối tượng còn cắt ghép hình ảnh của "con nợ" rồi tung lên mạng xã hội nhằm bôi nhọ uy tín, hạ danh dự, làm nhục để thúc ép "con nợ", hoặc người nhà phải trả tiền, gây bức xúc trong dư luận.

Liên quan đến sự việc trên, trao đổi với PV, luật sư Hoàng Tùng (Trưởng Văn phòng Luật sư Trung Hòa, Hà Nội) nêu quan điểm: "Với thời đại công nghệ số hiện nay, con người đã quá quen thuộc với sự ra đời của những app - ứng dụng công nghệ nhằm phục vụ nhu cầu trong cuộc sống. Tất nhiên, sẽ có những ứng dụng hữu ích và ứng dụng độc hại.

Không thể phủ nhận hình thức cho vay tiền qua app đem đến sự thuận tiện và nhanh chóng cho những cá nhân có nhu cầu, nhưng nó cũng là “con dao hai lưỡi” khiến cho những cá nhân này, thậm chí là những cá nhân không có liên quan cũng bị ảnh hưởng tiêu cực".

Luật sư phân tích: "Theo bản chất, hình thức cho vay tiền qua app có thể chia ra hai trường hợp: các ứng dụng vay tiền đóng vai trò trung gian, làm cầu nối giữa cá nhân, tổ chức có nhu cầu cho vay và cá nhân, tổ chức có nhu cầu vay; hoặc có thể ứng dụng vay tiền là hình thức hoạt động cho vay tiền của một tổ chức tín dụng hợp pháp.

Luật sư Hoàng Tùng (Trưởng Văn phòng Luật sư Trung Hòa, Hà Nội)

Tùy theo bản chất sẽ có những quy định pháp luật điều chỉnh phù hợp. Đường dây trên núp bóng công ty kinh doanh cầm đồ, sử dụng các app để cho vay nặng lãi, tín dụng đen – đây không phải là một trong các hình thức của tổ chức tín dụng theo quy định của Luật các tổ chức tín dụng 2010. Hoạt động cho vay tiền qua app của đường dây này sẽ thuộc điều chỉnh của pháp luật về giao dịch dân sự.

Về mức lãi suất cho phép khi thực hiện vay tiền hiện nay được dựa theo thỏa thuận của các bên nhưng không quá 20%/năm (Điều 468 Bộ luật Dân sự 2015). Còn nếu các app cho vay tiền thuộc các tổ chức tín dụng thì mức lãi suất sẽ căn cứ vào thỏa thuận của các bên theo quy định của Luật tổ chức tín dụng 2010.

Đường dây trên với bản chất là công ty kinh doanh cầm đồ, không thuộc điều chỉnh của Luật các tổ chức tín dụng 2010 nhưng lại có hoạt động nghiệp vụ ngân hàng. Do không phải tổ chức tín dụng nên lãi suất cho vay giữa đường dây này và các cá nhân cao nhất là 20%/năm.

Việc cho vay với mức lãi suất thực tế lên tới 2.000%/năm vi phạm nghiêm trọng quy định pháp luật về giao dịch dân sự. Theo đó, căn cứ theo quy định tại Điều 201 Bộ luật hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung 2017 về Tội cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự, nếu cho vay với lãi suất gấp 05 lần trở lên mức lãi suất cao nhất (20%/năm) và thu lợi bất chính từ 30 triệu đồng đến dưới 100 triệu đồng, hoặc đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm thì bị phạt tiền từ 50 triệu đồng đến dưới 200 triệu đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm.

Nếu thu lợi bất chính từ 100 triệu đồng trở lên thì bị phạt tiền từ 200 triệu đến 1 tỉ đồng hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm.

Ngoài ra, với hành vi lấy danh bạ của người vay để gọi điện thoại làm phiền, cắt ghép hình ảnh gửi cho người thân hoặc bạn bè của người vay, đăng tải lên mạng xã hội để gây sức ép của đường dây này cũng sẽ bị xử phạt. Theo quy định tại điểm g khoản 3 Điều 102 Nghị định 15/2020/NĐ-CP, hành vi sử dụng thông tin số nhằm đe dọa, quấy rối người khác sẽ bị phạt từ 10 đến 20 triệu đồng”.

“Về trách nhiệm của nhóm người vay tiền qua app của đường dây này, theo quy định tại Điều 463 Bộ luật Dân sự 2015, hợp đồng cho vay tài sản là sự thỏa thuận giữa các bên, theo đó, bên cho vay giao tài sản cho bên vay, khi đến hạn trả, bên vay phải hoàn trả cho bên cho vay tài sản cùng loại theo đúng số lượng, chất lượng và chỉ phải trả lãi nếu có thỏa thuận hoặc pháp luật quy định.

Dù là vay tiền trực tiếp hay vay tiền online, các bên cũng đã tham gia vào giao dịch dân sự và có thể có hợp đồng tín dụng, hợp đồng vay tiêu dùng (trực tiếp hoặc điện tử). Theo đó, bên vay phải có nghĩa vụ trả nợ đối với số tiền đã vay theo quy định tài khoản 1 Điều 466 Bộ luật Dân sự.

Việc trốn tránh hoặc không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ trả nợ là hành vi vi phạm pháp luật và sẽ bị xử lý theo quy định pháp luật. Căn cứ điểm c khoản 1 Điều 15 Nghị định 144/2021/NĐ-CP, nếu một người đến hạn trả nợ tiền vay của người khác, mặc dù có điều kiện, khả năng nhưng cố tình không trả thì sẽ bị phạt tiền từ 2 đến 3 triệu đồng.

Ngoài bị xử phạt hành chính, căn cứ vào tính chất, mức độ của hành vi trốn nợ khi vay tiền online, người vay còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản theo quy định tại Điều 175 Bộ luật Hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung 2017, mức phạt có thể là cải tạo không giam giữ đến 03 năm, phạt từ từ 06 tháng tới 12 năm”, luật sư Hoàng Tùng thông tin.