Ông Bùi Xuân Hải đề xuất bỏ mô hình đại học quốc gia. Ảnh: Ngọc Trang.

Theo đó, mô hình đại học hai cấp như đại học quốc gia theo một số hiệu trưởng là gây khó cho tự chủ, lại khác biệt với thế giới khi "university trong university", nên đề xuất bỏ.

Phát biểu tại tọa đàm, Ông Bùi Xuân Hải, Hiệu trưởng trường Đại học Hải Phòng cho biết mô hình đại học quốc gia ra đời vào khoảng năm 1995-1996 với nhiều trường đại học thành viên và một số khoa trực thuộc.

Những năm qua, các khoa lần lượt trở thành trường đại học. Có những trường quy mô nhỏ với khoảng 100 giảng viên và vài nghìn sinh viên. Các đại học vùng cũng tương tự.

Hiện trên thế giới gần như không xuất hiện mô hình đại học hai cấp, nghĩa là không có các "trường đại học trong đại học".

Điều này khiến các trường thành viên không thể phát triển, đồng thời rơi vào cảnh "một cổ hai tròng", vừa chịu sự quản lý của đại học và của cơ quan quản lý nhà nước.

Theo ông Hải, nếu xác định trường thành viên cũng là cơ sở giáo dục đại học thì phải để họ tự chủ như các trường độc lập khác. Có như vậy, các trường mới có thể phát triển được.

Đồng thời, ông cho rằng khi bỏ mô hình đại học quốc gia và đại học vùng, nên phát triển và hợp nhất các trường thành viên có quy mô nhỏ để tạo thành đại học xứng tầm.

Theo báo cáo đánh giá tác động của chính sách Luật Giáo dục đại học (sửa đổi), Luật Giáo dục đại học hiện hành quy định về tổ chức đại học có trường đại học thành viên (mô hình 2 cấp) có nhiều bất cập, đặc biệt khi thực hiện cơ chế tự chủ.

Ông Vũ Hoàng Linh, Chủ tịch Hội đồng trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội, cũng cho rằng mô hình đại học 2 cấp đang gặp những vướng mắc.

Ông Linh kể khi làm việc với đối tác nước ngoài, ông giới thiệu "trường tôi là university (đại học) nhưng trên tôi còn một university nữa". Họ không hiểu giáo dục đại học Việt Nam như thế nào mà lại có "university trong university".

Chúng tôi lại phải giải thích University ở trên như một cái ô, hoặc giống với hệ thống trường Đại học California của Mỹ, nhưng hoàn toàn không phải như vậy.

Với góc nhìn của mình, ông Linh hoàn toàn nhất trí mô hình đại học quốc gia, đại học vùng (mô hình 2 cấp) có vấn đề, cần phải rà soát.

Ông Vũ Hoàng Linh, Chủ tịch hội đồng Trường ĐH Khoa học tự nhiên, ĐHQG Hà Nội (Ảnh: Ngọc Trang).

Đề xuất bỏ mô hình đại học hai cấp từng được một số chuyên gia đề cập trước đó. Như năm 2022, trong một bài viết gửi hội thảo "Mô hình tổ chức, hoạt động của các đại học ở Việt Nam", GS Lâm Quang Thiệp, trường Đại học Thăng Long, cho rằng mô hình "hai cấp" của các đại học quốc gia và vùng đã vô hiệu hóa các ưu thế của mô hình đại học đa lĩnh vực, làm nảy sinh nhiều vấn đề về quản trị đại học.

Theo Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn, mô hình "trường đại học trong đại học" đã được thảo luận nhiều. Tuy nhiên, thứ trưởng cho rằng đây là những bất cập của mô hình đại học 2 cấp, không phải chuyện bỏ đại học quốc gia và đại học vùng. Đại học quốc gia và đại học vùng là những đơn vị được Nhà nước quản lý theo sứ mạng, có vị thế riêng.

Hiện trên cả nước có 2 đại học quốc gia, gồm Đại học Quốc gia Hà Nội và Đại học Quốc gia TP.HCM. Ba đại học vùng, gồm Đại học Thái Nguyên, Đại học Huế, Đại học Đà Nẵng.

Các đại học còn lại gồm Đại học Bách khoa Hà Nội, Đại học Kinh tế TP.HCM, Đại học Duy Tân và Đại học Kinh tế quốc dân, Đại học

Trong Luật Giáo dục đại học 2018, khái niệm đại học và trường đại học khác nhau. Trường đại học, học viện là cơ sở đào tạo và nghiên cứu nhiều ngành. Còn đại học đào tạo, nghiên cứu nhiều lĩnh vực, gồm các trường đại học, khoa thành viên.

Để chuyển từ trường đại học thành đại học, Nghị định 99 năm 2019 của Chính phủ quy định các trường cần đảm bảo ba điều kiện: được tổ chức kiểm định hợp pháp đánh giá đạt chuẩn chất lượng; có ít nhất ba trường và 10 ngành đào tạo tiến sĩ, quy mô sinh viên chính quy trên 15.000; được cơ quan quản lý trực tiếp, các nhà đầu tư chấp thuận.

Việt Nam hiện có 10 đại học. Ngoài 5 đại học quốc gia và vùng còn có Bách khoa Hà Nội, Kinh tế Quốc dân, Kinh tế TP HCM, Duy Tân và Phenikaa. Các đại học này có trường (school) và khoa trực thuộc, chứ không có trường đại học thành viên.