Mặc dù Bộ GD&ĐT đã có những quy định rõ ràng về các khoản thu trong nhà trường, và tình trạng lạm thu có chiều hướng giảm nhưng năm nào cũng tái diễn, khó giải quyết dứt điểm.

Người đứng đầu cơ sở giáo dục chịu trách nhiệm để xảy ra lạm thu

Các khoản thu – chi là vấn đề phụ huynh quan tâm nhiều vào dịp đầu năm học mới.

Với nhiều phụ huynh, đó có thể là gánh nặng, nhất là những gia đình có nhiều con cùng đi học.

Cho dù Bộ GD&ĐT đã có những quy định rõ về các khoản thu trong trường học nhưng tình trạng này khó giải quyết dứt điểm.

Tình trạng lạm thu có chiều hướng giảm nhưng khó giải quyết dứt điểm. (Ảnh minh họa Báo Tuổi trẻ)

Về vấn đề này, diễn giả giáo dục Bùi Khánh Nguyên cho biết, ở nhiều nước tiên tiến, ngân sách chi tiêu cho giáo dục công cũng luôn trong tình trạng thiếu hụt, không bao giờ đủ, nhưng trường học và Hiệu trưởng vẫn phải hành động chính trực, minh bạch chứ không dựa vào tình trạng đó để tạo ra các khoản thu không hợp lệ.

Câu chuyện "lạm thu" nằm ở cấp trường, trong tay người đứng đầu trường học là Hiệu trưởng.

Khi trường thiếu ngân sách để hoạt động, thì Hiệu trưởng phải đấu tranh với các cơ quan quản lý giáo dục để yêu cầu những quyền lợi chính đáng cho mình và học sinh, thay vì chuyển giao gánh nặng sang cho người học một cách trái luật.

Vấn đề ở đây là nhận thức của lãnh đạo trường học, và lựa chọn hành xử liêm chính.

Để khắc phục lạm thu, theo diễn giả Bùi Khánh Nguyên, phụ huynh và người học cần lên tiếng phản đối và từ chối đóng góp với những khoản vô lý.

Hãy sử dụng công cụ truyền thông để tạo sức ép và công khai những trường hợp vi phạm, kể cả của trường học và những đại diện của Hội phụ huynh.

Mặt khác, cơ quan quản lý giáo dục cần có những cơ chế rõ ràng về việc thu hút và sử dụng các khoản đóng góp tự nguyện của cá nhân phụ huynh học sinh và các nhà hảo tâm để phát triển trường.

Cơ chế "chia đều" khoản đóng góp cho phụ huynh, cũng như "đồng thuận theo đa số" tưởng như là công bằng, nhưng thực chất là một sự bất công.

Hãy để những người có khả năng, và có tâm nguyện đóng góp từ thiện được quyết định riêng rẽ trong việc đóng góp cho trường ngoài mức quy định.

“Chúng ta cần quyết liệt bảo vệ quyền của mọi trẻ em được ‘tay không đến trường’, vì cả xã hội làm việc và đóng thuế để bảo vệ cho điều đó” – vị diễn giả này nhấn mạnh.

Diễn giả giáo dục Bùi Khánh Nguyên cho rằng, người đứng đầu cơ sở giáo dục là người chịu trách nhiệm chính.

Nếu thiếu ngân sách hoạt động thì phải chuyển yêu cầu về đơn vị sở hữu trường, hoặc kêu gọi đóng góp từ thiện, không được phép lấy ý kiến biểu quyết theo đa số và bắt phụ huynh thiểu số phải phục tùng trong chuyện đóng góp để chia đều các khoản thu.

Nếu không làm được điều này, Hiệu trưởng nên từ chức vì đã vi phạm những nguyên tắc đảm bảo công bằng về cơ hội giáo dục cho học sinh, một trách nhiệm có tính nguyên tắc của nhà lãnh đạo trong giáo dục.

Ban phụ huynh là “cánh tay nối dài” để trường lạm thu

Có thể thấy được, việc huy động các nguồn lực xã hội một cách tự nguyện để đầu tư nâng cao chất lượng giáo dục là rất cần thiết.

Ban đại diện phụ huynh trở thành “cánh tay nối dài” để trường thu các khoản trái quy định. (Ảnh: Chinhphu.vn)

Nhiều phụ huy cho rằng, chung tay với nhà trường để có môi trường giáo dục tốt nhất cho con em mình. Và mọi việc sẽ không gây tranh cãi nếu các khoản thu chính đáng, phù hợp với hoàn cảnh các gia đình.

Tuy nhiên, nhiều người chưa hiểu đúng và làm đúng về xã hội hóa trong giáo dục dẫn tới cách thức triển khai không phù hợp.

Cũng có những vụ lấy danh nghĩa xã hội hóa, ép phụ huynh tự nguyện nộp tiền các khoản.

Điều đáng nói, nhiều trường hợp Ban đại diện phụ huynh trở thành “cánh tay nối dài” để trường thu các khoản trái quy định.

Theo cô Hoài Dung (một giáo viên tại phường Thanh Xuân (Hà Nội), có nhiều nguyên nhân để xảy ra tình trạng các khoản thu đầu năm không rõ ràng, phù hợp như cố tình thu sai quy định; Việc thu – chi thiếu chặt chẽ, giám sát; Hay phổ biến các văn bản về các khoản thu tại cơ sở giáo dục chưa rõ ràng, minh bạch…

“Các khoản thu – chi đầu năm học mới phải được nhà tường đưa ra bàn bạc, thỏa thuận với phụ huynh học sinh một cách công khai, minh bạch để các khoản thu – chi được rõ ràng” – cô Dung cho hay.

Thầy Nguyễn Thế Tài - Hiệu trưởng trường TH&THCS Cao Sơn (xã Cổ Lũng, tỉnh Thanh Hóa) cho biết, xã Cố Lũng là vùng đồng bào dân tộc thiểu số, đa số bà con nhân dân còn gặp nhiều khó khăn, nên vào dịp đầu năm học mới, trường Cao Sơn không thu bất cứ khoản tiền nào từ học sinh, phụ huynh.

“Các chi phí phục vụ cho công tác dạy và học ở trường đều sử dụng tiền tiết kiệm từ nguồn chi thường xuyên của nhà trường” – thầy Tài khẳng định.

Câu chuyện lạm thu tạo thêm áp lực, gánh nặng cho gia đình học sinh, làm xấu đi hình ảnh môi trường giáo dục.

Dù các văn bản quy định về thu - chi trong trường học được ban hành đầy đủ.

Tuy nhiên, thực tế, khi triển khai thì nhiều trường học vẫn thu các khoản cao hơn mức cho phép, hay thu các khoản không được phép, thiếu sự bàn bạc, thống nhất dẫn đến tình trạng nhiều phụ huynh không đồng tình, bức xúc.

Siết chặt kiểm tra, giám sát

Thực tế, có những địa phương chậm ban hành quy định thuộc thẩm quyền về các khoản thu đầu năm học mới.

Có khoản thu tự nguyện, thỏa thuận đã niêm yết nhưng chưa giải thích rõ ràng về mục đích sử dụng, căn cứ pháp lý, hay dự toán chi tiết...

Chống lạm thu rất cần những giải pháp thực tiễn và nghiêm minh và việc giám sát các khoản thu - chi trong trường học. (Ảnh: Chinhphu.vn)

Theo chia sẻ của nhiều chuyên gia giáo dục, nguyên nhân chủ yếu do việc kiểm tra, giám sát còn mang tính hình thức, chưa phát hiện và xử lý triệt để trường hợp vi phạm, chế tài xử lý vi phạm chưa thực sự đủ mạnh.

Ngoài ra, cán bộ quản lý, giáo viên nhận thức không đầy đủ về tầm quan trọng của việc công khai, minh bạch trong thu chi, không chủ động cung cấp thông tin…

Đặc biệt, nguồn ngân sách Nhà nước cấp cho giáo dục còn hạn chế khiến các trường tăng cường nguồn thu để đảm bảo hoạt động, điều này dễ nảy sinh các khoản thu ngoài quy định.

Chống lạm thu rất cần những giải pháp thực tiễn và nghiêm minh và việc giám sát các khoản thu trường học rất cần tới vai trò của cả phụ huynh học sinh cũng như giáo viên.

Không chỉ vậy, Ban phụ huynh cần phát huy được vai trò trách nhiệm của mình.

Sự đoàn kết, đồng lòng của tất cả phụ huynh sẽ góp phần rất lớn ngăn chặn lạm thu.