Theo đó, nội dung thanh tra việc chấp hành pháp luật trong cổ phần hoá, thoái vốn tại Tổng công ty Vận tải thuỷ (nay là Tổng công ty Vận tải thuỷ -CTCP). Thời kỳ thanh tra từ thời điểm bắt đầu thực hiện cổ phần hoá đến thời điểm thoái hết vốn nhà nước tại Tổng công ty Vận tải thuỷ - CTCP…

Tổng công ty Vận tải thuỷ tiền thân là Tổng công ty Đường sông Miền Bắc được thành lập theo quyết định số 2125QĐ/TCCB-LĐ ngày 13/8/1996 của Bộ Giao thông vận tải, trên cơ sở tách 12 đơn vị sản xuất kinh doanh của Cục Đường sông Việt Nam (nay là Cục Đường thuỷ Nội địa Việt Nam); Ngày 28/12/2011, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt phương án sắp xếp, đổi mới doanh nghiệp 100% vốn Nhà nước thuộc Bộ Giao thông vận tải, trong đó có việc cổ phần hoá Tổng công ty Vận tải thuỷ (viết tắt là VIVASO)…

Từ tháng 6/2014 đến tháng 3/2016, Bộ Giao thông vận tải thực hiện 2 lần thoái vốn nhà nước tại Tổng công ty vận tải thuỷ - CTCP. Từ tháng 4/2016 đến nay, Tổng công ty vận tải thuỷ - CTCP không còn vốn Nhà nước đầu tư và hoạt động theo mô hình công ty cổ phần được quy định tại Luật Doanh nghiệp năm 2014.

Tại kết luận thanh tra (KLTT), Thanh tra Chính phủ (TTCP) đã chỉ ra những vi phạm, hạn chế thiếu sót trong việc xây dựng phương án cổ phần hoá của VIVASO, trong đó có việc kiểm kê đối chiếu công nợ, trước khi xác định giá trị doanh nghiệp để cổ phần hoá, VIVASO phải thực hiện việc xác nhận, đối chiếu công nợ và phải được khách nợ, chủ nợ ký biên bản, nhưng trong hồ sơ xác định giá trị doanh nghiệp VIVASO xác nhận, đối chiếu cả những khoản vay công nợ khi chưa được khách nợ, chủ nợ ký biên bản đối chiếu là vi phạm theo quy định của Bộ Tài chính.

Trụ sở Tổng công ty vận tải thuỷ - CTCP. Ảnh Internet

Lãng phí vốn đầu tư với số tiền gần 135 tỷ đồng

Cảng Hà Nội không theo dõi khoản công nợ phải thu của Công ty TNHH Sao Nam Sông Hồng trên sổ sách kế toán vời số tiền hơn 16 tỷ đồng là vi phạm, dẫn đến việc xác định giá trị doanh nghiệp để cổ phần hoá, thoái vốn sai mất vốn Nhà nước với số tiền hơn 16 tỷ đồng cần phải được xử lý theo quy định.

Việc xác nhận đối chiếu cả những khoản công nợ khi chưa được khách nợ, chủ nợ ký biên bản đối chiếu thuộc trách nhiệm VIVASO; xác định giá trị doanh nghiệp thiếu vốn, mất vốn nhà nước hơn 16 tỷ đồng thuộc trách nhiệm của Cảng Hà Nội; VIVASO.

TTCP cũng nêu rõ, trong việc kiểm kê đối với cảng Việt Trì, cảng Ninh Phúc: Bộ Giao thông vận tải phê duyệt dự án phát triển giao thông vận tải khu vực đồng bằng Bắc Bộ nhưng không có phương án bồi thường giải phóng mặt bằng, phương án khai thác sử dụng của dự án là vi phạm Luật xây dựng năm 2003.

Công ty Hợp danh Kiểm toán Việt Nam, VIVASO thực hiện kiểm kê, phân loại tài sản, thiếu danh mục cảng Việt Trì, cảng Ninh Phúc (dự án WB6); chưa xử lý dứt điểm tài sản với quyền sử dụng đất là vi phạm. Ban chỉ đạo cổ phần hoá, Bộ Giao thông vận tải trình thủ tướng Chính phủ phê duyệt phương án cổ phần hoá nhưng thiếu trách nhiệm không phát hiện hoặc cố tình không báo cáo với Thủ tướng việc không thể đồng thời thực hiện cổ phần hoá VIVASO và Công ty TNHH MTV Vận tải và Xếp dỡ đường thuỷ nội địa với việc đầu tư nâng cấp cảng Việt Trì và cảng Ninh Phúc bằng nguồn vốn WB6.

Tổng công ty Vận tải thuỷ - CTCP khi chưa được cấp có thẩm quyền cho phép đã tự ý khai thác, sử dụng một phần cảng Việt Trì, cảng Ninh Phúc (trong giai đoạn 2015-2020) là vi phạm Luật Xây dựng năm 2014, cần phải được xem xét xử lý theo quy định, thu về ngân sách nhà nước khoản lợi nhuận thu được do sử dụng. Tuy nhiên, khi xem xét xử lý cần xét đến các tài sản này đều nằm trên đất do VIVASO quản lý.

TTCP chỉ rõ, những việc làm nêu trên đã dẫn đến hậu quả là phương án cổ phần hoá của VIVASO thiếu chính xác, tài sản cảng Việt Trì, cảng Ninh Phúc đã hoàn thành từ năm 2015 nhưng đến nay chưa được bàn giao đưa vào khai thác, sử dụng theo quy định, nguy cơ lãng phí vốn đầu tư với số tiền gần 135 tỷ đồng khi không đưa vào sử dụng.

“Để xảy ra những tồn tại và hậu quả nêu trên thuộc trách nhiệm của Ban Quản lý dự án, Cục đường thuỷ nội địa Việt Nam, Bộ Giao thông vận tải khi thực hiện đầu tư xây dựng; VIVASO, Tổ giúp việc, Đơn vị tư vấn, Ban chỉ đạo cổ phần hoá, Bộ Giao thông vận tải khi thực hiện kiểm kê, phân loại tài sản và báo cáo Thủ tướng Chính phủ về phương án cổ phần hoá không đúng quy định”, TTCP chỉ rõ.

Về vùng nước trước cảng thuỷ, Công ty Hợp danh Kiểm toán Việt Nam và VIVASO đã không đưa thực trạng vùng nước trước cảng do VIVASO quản lý và sử dụng với diện tích 357.000m2 vào Bản công bố thông tin và phương án cổ phần hoá VIVASO là vi phạm, dẫn đến hậu quả là phương án cổ phần hoá VIVASO thiếu chính xác; VIVASO không lập hồ sơ xin thuê mặt nước gửi cơ quan quan có thẩm quyền dẫn đến thất thu tiền thư mặt nước của nhà nước cần phải được xem xét, tinh toán truy thu.

“Việc không đưa thục trạng vùng nước trước cảng vào phương án cổ phần hoá thuộc trách nhiệm của VIVASO và Công ty hợp danh Kiểm Toán Việt Nam; không lập hồ sơ xin thuê mặt nước thuộc trách nhiệm các cơ quan quản lý nhà nước đất đai tại địa phương”, TTCP nêu.

VIVASO bán 6.554.740 cổ phần nhà nước không đúng trình tự

TTCP cũng chỉ ra, việc xác định giá trị của doanh nghiệp để cổ phần hoá, trong đó, việc xác định tài sản là nhà cửa, vật kiến trúc của cảng Việt Trì: Công ty Hợp danh Kiểm toán Việt Nam đã xác định giá trị một số tài sản là nhà cửa, vật kiến trúc của cảng Hà Nội, cảng Việt Trì, trong đó áp dụng hệ số trượt giá không đầy đủ, thiếu cơ sở mà không xác định theo suất vốn đầu tư được quy định làm giảm giá trị vốn nhà nước tại doanh nghiệp khi xác định giá trị doanh nghiệp để cổ phần hoá với số tiền hơn 21 tỷ đồng sơ với giá trị Bộ Giao thông vận tải phê duyệt và xác định giá trị một số tài sản là cầu tầu, bến mố thuộc cảng Hà Nội, cảng Việt Trì sai chỉ số trượt giá quy đổi, làm giảm giá trị vốn nhà nước tại doanh nghiệp khi xác định giá trị doanh nghiệp để cổ phần hoá với số tiền hơn 1 tỷ đồng so với giá trị của Bộ Giao thông vận tải là vi phạm.

“Việc xác định giá trị doanh nghiệp để cổ phần hoá giảm sai so với giá trị Bộ Giao thông vận tải phê duyệt với số tiền 22.668 triệu đồng (21.259 triệu đồng + 1.409 triệu đồng) thuộc trách nhiệm Công ty Hợp danh Kiểm toán Việt Nam; Tổ giúp việc, VIVASO, Ban chỉ đạo cổ phần hoá, Bộ Giao thông vận tải…” TTCP nêu rõ.

Đối với việc tổ chức thực hiện phương án cổ phần hoá và chuyển doanh nghiệp thành Công ty cổ phần, Bộ Giao thông vận tải quyết định chuyển nhượng 14.725141 cổ phần phát hành lẫn đầu (do không bán hết) theo hình thức thoả thuận trực tiếp với giá chuyển nhượng bằng với giá đấu bình quân của đợt phát hành lần đầu cho Công ty Liên hợp xây dựng Vạn Cường không phải là nhà đầu tư tham gia đấu giá lần đầu là không đúng với quy định.

Tổng công ty Vận tải thuỷ không báo cáo Bộ Giao thông vận tải để làm rõ nguyên nhân, trách nhiệm của tập thể, cá nhân cũng như việc xử lý cán bộ có liên quan về việc giảm vốn nhà nước, giảm vốn điều lệ của Công ty Vận tải thuỷ - CTCP với số tiền hơn 21 tỷ đồng tương ứng 6,57% vốn điều lệ, không đúng với quy định của Chính phủ; chưa xử lý được dứt điểm tài sản nhà nước hình thành từ Dự án WB6 tại cảng Việt Trì, cảng Ninh Phúc và quyền sử dựng đất của doanh nghiệp nhưng đã bàn giao giữa doanh nghiệp nhà nước và Công ty cổ phần để kết thúc việc cổ phần hoá doanh nghiệp là không đúng quy định của Bộ Tài Chính.

“Những việc làm không đúng trong việc tổ chức thực hiện phương án cổ phần hoá và chuyển doanh nghiệp thành Công ty cổ phần nêu trên thuộc trách nhiệm của VIVASO, Ban chỉ đạo cổ phần hoá, Bộ Giao thông vận tải”, TTCP kết luận.

Ngoài ra, TTCP cũng chỉ rõ việc Hội đồng quản trị VIVASO bán 6.554.740 cổ phần nhà nước tại Tổng công ty cho Công ty Liên hiệp xây dựng Vạn Cường trước khi thực hiện các bước lựa chọn tổ chức tư vấn phương án thoái vốn, công khai việc chào bán cổ phần là không đúng về trình tự thời gian; trách nhiệm thuộc Hội đồng quản trị, người đại diện vốn nhà nước tại VIVASO…

Từ những tồn tại, vi phạm nêu trên Tổng Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chị đạo Bộ Giao thông vận tải; Bộ Tài Chính xem xét, xử lý trách nhiệm của các cá nhân, tổ chức liên quan đến các khuyết điểm, vi phạm trong việc xây dựng phương án cổ phần hoá; xác định giá trị doanh nghiệp để cổ phần hoá; việc xác định giá trị vốn nhà nước tại thời điểm chính thức chuyển sang công ty cổ phần và việc thoái vốn nhà nước đã được nêu trong phần kết quả và kết luận thanh tra…

Đối với Bộ công an và Viện kiểm sát Nhân dân tối cao tiếp nhận hồ sơ từ cơ quan TTCP về nội dung cổ phần hoá đối với các tài sản hình thành từ việc sử dụng nguồn vốn WB6 (cảng Việt Trì, Ninh Phúc) với tổng số tiền đầu tư gần 135 tỷ đồng và việc xác định giá trị doanh nghiệp để cổ phần hoá, thoái vốn sai mất vốn nhà nước tại Cảng Hà Nội với hơn 15 tỷ đồng để điều tra, xử lý theo luật định.

Đối với UBND TP Hà Nội xem xét, xử lý trách nhiệm của cá nhân, tổ chức có liên quan đến việc chậm có ý kiến về phương án xử lý 03 lô đất khi cổ phần hoá của VIVASO; không kiểm tra, xử lý tình trạng xây dựng trái phép, không phép trên khu đất tại cảng Hà Nội thuộc Công ty Vận tải thuỷ - CTCP được nêu trong kết luận.

Với những nội dung kiến nghị trên, Phó Thủ tướng Lê Minh Khái đã có chỉ đạo tại văn bản số 8004/VPCP-V.I. Các Bộ Giao thông vận tài; Tài chính; Kế hoạch và Đầu tư; Tài nguyên và Môi Trường, Công an và Uỷ ban nhân dân các tỉnh, thành phố: Hà Nội, Hoà Bình, Phú Thọ, Ninh Bình, Quảng Ninh nghiêm túc thực hiện KLTT số 1758 về việc chấp hành pháp luật trong cổ phần hoá, thoái vốn tại Tổng công ty vận tải thuỷ; xử lý nghiêm các sai phạm…